Inleiding:
Vorige week bekeken we de laatste twee monumenten op het marktplein, Markt 10 en 11. In deze 24e uitgave gaan we de Maasstraat in om een gemeentelijk- en een rijksmonument te bespreken. Dat zijn de panden Maasstraat 32 en 11. Maar eerst iets over de Maasstraat zelf.
De Maasstraat loopt vanaf de markt richting de Maas. Dat lijkt logisch. Maar de Kerkstraat, de Wulmenstraat, de Slinckstraat en de Havermanstraat leiden ook naar de Maas, maar wel vanuit de Groenstraat. Niet alleen naar de Maas maar, in vroeger tijden, ook naar de Panheelderbeek. Voor de Wessemmers toen een belangrijke beek. Alle vier genoemde straten zijn kort en smal. Daarom heeft men het veelal over ‘straatjes’. De Maasstraat heeft meer dan de lengte van alle vier de straatjes bijeen en eindigt bij de Wallenstraat en het Veerhuis. In de Maasstraat zijn al voortuintjes te vinden. Die voortuintjes zagen we niet in de straten van de oude kern. Het voelt in de Maasstraat, wandelend richting Maas, aan alsof je de oude kern langzaam aan het verlaten bent. Min-of-meer is dat ook zo. Daarom vind je in de Maasstraat woningen, op een enkeling na, die gebouwd zijn in de jaren 50 van de 20e eeuw. Nog steeds lopend richting Maas is er vóór perceel 5 rechts nóg een verbindingsstraatje te vinden. Hier woonde vroeger de familie Heuvelmans. Mijn vrouw heeft van juffrouw Heuvelmans (dochter van) op de lagere school les ontvangen. Dit straatje is nu naamloos, maar zou in vroeger tijden ‘Molenwegsteeg’ geheten hebben. Er is nog iets.
De huidige Maasstraat had voorheen óók een andere naam; ‘Polstraat’. In de kadastrale minuutplans van 1843 wordt de huidige Maasstraat aangegeven als ‘De Pol Straat’. Tegenwoordig begint de Polstraat bij het Veerhuis. Via de Polstraat kon men het Poller-varen bereiken en ging men naar de landerijen in het Polder- en Heelderveld. Aldus vertelt Toon Smeets in nummer 2 van de De Kroetwès uit 1996. De drie genoemde namen zeggen mij even niets. Wie het weet? Ik houd me aanbevolen voor het antwoord. Door ontgrinding en ontzanding werden delen van de Polstraat toen weggebaggerd en dus ook de weg naar Pol. Ik denk dat de inwoners van Pol dat toen niet leuk vonden. Intussen weten we niet beter. Er is thans een andere iets langere route naar Pol, maar niet meer via de Polstraat.
Nu op bezoek bij Maasstraat 32.
Foto 51. Gemeentelijk monument in Wessem, Maasstraat 32, (foto door Rosemoon-Eigenwerk).
Pand Maasstraat 32, rechts van de regenpijp, is een gemeentelijk monument en wordt omschreven als: ‘Woonhuis, gelijkvormig aan pand Markt 10.
Markt 10 en Maasstraat 32 is als gebouw één pand in twee verschillende straten en twee geheel andere huisnummers. In nummer 23 van mijn ‘Historische wandeling door het oude Wessem’, besprak ik Markt 10 en gelijk Maasstraat 32. De perceeloppervlakte van nummer 32 is 58 m². Als ik eerlijk ben, dan vind ik de gevel van nummer 32 er uitstekend uitzien, vooral de deur- en raamomlijstingen. Puntje onderhoud? 'Aan de glas- of raamgordijnen herkent men de bewoners' beweert mijn partner al jaren. Zo ook hier. De terugliggende voordeur met de twee traptreden van Naamse hardsteen maakt de gevel compleet. We gaan nu naar Maasstraat 11; het pand van de week.
Foto 52: Rijksmonument in Wessem, Maasstraat 11. (foto door Rosemoon-Eigenwerk)
Goed om te weten; bovenstaande foto is gemaakt in 2014.
Pand Maasstraat 11, ook wel ‘Huis Joris’ genoemd, is een Rijksmonument. De langgevelboerderij is als monument beschreven met: ‘Grote hoeve met binnen plaats, boerderij, ankerjaartal 1716’.
De boerderij is langer dan de foto aangeeft. De wagenpoort en stalpoort, links naast de twee halfronde stalramen, zijn niet zichtbaar, maar zijn er wel. Daarom hieronder een foto waarop de wagen- en stalpoort. Het gehele pand staat op een perceeloppervlakte van 640 m². Achter de langgevel is het te doen; was het te doen is misschien beter. Want schippersherberg en boerderij zijn het al lang niet meer. Achter de gevel zouden 11 vertrekken te vinden zijn elk met een specifieke agrarische functie. De boerderij heeft een lange en complexe geschiedenis. Het bouwjaar 1716 wordt met muurankers aangegeven. Intussen zijn deze en de andere ankers ontdaan van de witkalk. Vanaf 1765 tot heden heeft de boerderij een 7-tal grotere verbouwingen ondergaan. Hoe is de situatie anno 2020? Pand Maasstraat 11, hoe groot ook, zal worden gesplitst. De schuur, links van de regenpijp, wordt omgebouwd en gerestaureerd tot een tweede woning. Moet ik lezen op internet. Terwijl ik bezig ben dit pand te beschrijven, bericht iemand uit Wessem mij dat de schuur intussen al is afgesplitst van het pand. Een recente foto van de nieuwe situatie vindt u aan het eind van dit bericht.
Foto 52A. Een al oudere foto van de wagen- en stalpoort Maasstraat 11 in Wessem (foto Piet Brugman).
Dit pand was in vroeger tijden een schippersherberg. Er waren stallen speciaal voor trekpaarden die hier konden rusten of worden gewisseld. Deze trekpaarden (lijnpaarden) trokken aan een lange lijn bij dag schepen van Wessem naar de volgende los-, laad- of aanlegplaats aan de Maas. Of andersom. Aanlegplaatsen zoals in Wessem waren er om de 30 kilometer; een dagafstand. Schippers konden in Wessem de nacht doorbrengen in de herberg. Later, toen het vervoer over de weg toe- en het vervoer over de Maas afnam, werd het pand boerderij.
Dit pand kent 300 jaar meerdere bewoners en geschiedenis. Namen als Scheeren, Reuter, Loven, Smeets, Suntjes, Verheggen en Joris woonden hier. Daarom ‘Huis Joris’? Maar ook een zekere Gabriël Scheeren die in dit pand woonde, werd in 1777 Koning van de Schutterij Sint Joris. Dat was feest. Hij liet een koningsschild maken met de afbeelding van een zeilschip erop. Hij sprak daarmee zijn verbondenheid uit met de scheepvaart. En mogelijk ook aan schutterij Sint Joris?
Het zadeldak van het gehele pand loopt parallel aan de Maasstraat. In het langste gedeelte is al een dakgoot aanwezig. Het gedeelte met de stalpoort heeft geen dakgoot. Althans op foto 51A. Zo was dat in die tijd. Heel goed kun je zien dat een sierrand de ruimte net onder de dakpannen mooi wegwerkt. Intussen is de verbouwing/restauratie toch begonnen en is een dakgoot aangebracht. Over de gehele lengtegevel zien we sierankers. Nu weer mooi zichtbaar. In zo’n oud gebouw heb je die ankers zeker nodig. Het bestaande woongedeelte heeft vier ramen met luiken. Dat geeft voldoende licht binnen. De terugliggende voordeur is omringd met kalkzandstenen lijsten. De gemetselde segmentboog boven de wagenpoort is onder de witkalk minder goed te zien. De gevel van de schuur, links van de regenpijp, is intussen ook ontdaan van witkalk. De oude stalpoort is nu de toegang tot de tweede woning. Aan de straatzijde zie ik geen woonkamerramen. Die zijn of komen waarschijnlijk aan de achterzijde.
Conclusie: Een echt oud pand! Het is in een woord geweldig dat deze voormalige schippersherberg wordt gesplitst, verbouwd en gerestaureerd. Dat moet een enorm groot en kostbare onderneming zijn. Met de gevels aan de Maasstraat zit dat wel goed. Maar, zoals ik al eerder schreef, achter de gevel is het te doen. Ik hoop daar nog eens meer over te horen. Zeker is dat het aanzien van de Maasstraat met deze veranderingen er echt op vooruit gaat. Vergelijk vooral de oude foto’s met de foto's van 4 december 2020.
Foto 52B. De stalpoort lijkt breder gemaakt (foto 041220 Walther Brouns, Wessem).
Foto 52C. Het gerestaureerde gedeelte Maasstraat 11. Dakgoot, bovenraampjes, stalraampjes, muurankers, de witte gevel zijn opgeknapt. De twee dakkapellen verwijderd. Mooie foto door Walther Brouns uit Wessem.
’s-Hertogenbosch, zondag 6 december 2020,
Piet Brugman, p.a.brugman@gmail.com
www.brugmanpraat.typepad.com/brugmanpraat/
