De Japanse duizendknoop (Fallopia japonica) is een ‘plant’ uit de duizendknoopfamilie. In 1829 en 1841 zijn in Nederland drie soorten Aziatische duizendknopen als tuinplant ingevoerd; de Japanse-, de Sachalinse- en de Boheemse duizendknoop. Daarna werden ze verspreid over Europa. De drie genoemde soorten ontlopen elkaar niet veel. Ik wil het hier houden bij de Japanse duizendknoop die in ons land steeds meer, letterlijk en figuurlijk, vaste grond onder de voet krijgt.
Vanaf 1950 is de soort zich gaan verwilderen, waarschijnlijk door het dumpen van tuinafval. Tegenwoordig vindt verspreiding plaats met vervuilde grond waarin zich grote- of kleine stukken wortelstokken bevinden. Ook vindt verspreiding plaats door onzorgvuldig maaibeheer.
Het is een overblijvende plant. Heeft een tot drie meter hoge, lange, dikke, vertakkende wortelstokken. De stengels staan rechtop en kunnen fors zijn. De bladeren zijn breed, eirond-driehoekig en voelen leerachtig aan. De plant bloeit in augustus en september, de bloemen zien uit als smalle pluimen. De zaden zijn zwart en glanzend.
De Japanse duizendknoop is tochwel het aanzien waard. Mooie frisgroene bladeren. Stevige stengels (bijna takken). Zakt niet ineen bij een forse regenbui. Prachtige bloemen. Kortom, mooi om naar te kijken en om plekken en/of gebouwen mee te camoufleren die het daglicht niet kunnen verdragen. Maar? Het venijn zit in de staart of wel in de wortels van de plant. Deze duizendknoop is een echte woekeraar boven de grond en groeit onder de grond bijna overal doorheen.
Japanse duizendknoop bij een veelal droogstaande greppel en tegen een talud aan de Empelse schans in Den Bosch. (foto Piet Brugman)
De Japanse duizendknoop staat als plant in Europa aangeschreven als zijnde een invasieve exoot.
“Een invasieve exoot is een soort die zich door menselijk handelen buiten zijn oorspronkelijk verspreidingsgebied heeft gevestigd en door zijn aanwezigheid of door de groei van zijn populatie een bedreiging vormt van de eigen inheemse soorten.”
De Japanse duizendknoop wordt hier dus als schadelijk beschouwd en heeft een negatief effect op de biodiversiteit. Beweert men. De wortels kunnen namelijk schade veroorzaken aan verhardingen, rioleringen, funderingen en aan dijken of taluds van watergangen. Huiseigenaren kunnen hinder ondervinden van de Japanse duizendknoop. Oude panden met poreuze muren en gemetselde funderingen maken kans op beschadigingen als de Japanse duizendknoop op ‘bezoek’ komt.
Gevaar dreigt ook in tuinen. Deze ‘Japanner’ met zijn onweerstaanbare drang in een richting waarin u hem liever niet ziet gaan, overwoekert inheemse planten en kan de bestrating omhoogwerken en je tuinhuisje 'aanvallen'.
Japanse duizendknoop aan de Empelse schans in 's-Hertogenbosch. Was in 2015 zeven meter lang; in 2022 19 meter over de gehele breedte van de foto. (Foto Piet Brugman)
Men wil deze Japanners op alle mogelijk manieren bestrijden door maaien, afdekken of handmatig uittrekken. Moeilijk, ook met bestrijdingsmiddelen, mag ik ergens lezen. Het lijkt enigszins op het verhaal van de Amerikaanse vogelkers. Die moest hier ook uitgebannen worden, wat niet is gelukt. Het uitroeien van deze duizendknoop gaat ook echt niet meer lukken. Maaien, begrazing door varkens en schapen of afgraven heeft dat al bewezen. Steeds aan de grond afknippen van nieuwe stengels kan de groei uitputten. Je moet dan wel heel veel geduld hebben. De wortels bevriezen of inspuiten met heet water zou ook een optie zijn. Zie u het al gebeuren? Meters onder de grond. Nee toch? Zeker is dat de 100% bestrijdingsoplossing nog niet is vastgesteld. Daarom zie je hier en daar een bestrijdingsmoeheid optreden. Zoals bij de eerder genoemde Amerikaanse vogelkers.
Daarnaast groeit de plant ook nog vegetatief; uit elk stukje stengel of wortel kunnen weer nieuwe uitlopers groeien.
Is er ook nog iets positiefs te zeggen over deze door velen vervloekte Japanse duizendknoop?
Je zou er onherbergzame gebieden en woestijnen mee tot leven kunnen brengen. 'Het is het groen dat ons het leven geeft', schreef iemand bij de uitgifte van een natuurboek. Met een extract van de Japanse duizendknoop zou men een bepaalde variant van de ziekte van Lyme kunnen bestrijden. Ja, de plant zou zelfs stoffen bevatten die moeilijk bereikbare geïnfecteerde zones, zoals de hersenen, kunnen bereiken. Het bevat ook stoffen die de bloedcirculatie bevorderen tot in de verste uithoeken van het menselijk lichaam, inclusief het passeren van de bloed- en hersenbarrière.
De Japanse duizendknoop is nuttig voor bijen. Heel zeker. De jonge sappige stelen, rood gevlekt en van binnen hol, kun je verwerken als rabarber. Ook kan er jam en moes van worden gemaakt. Net als rabarber bevat deze plant oxaalzuur. Daarom moet je er niet te veel van eten. Er kunnen van de Japanse duizendknoop ook medicijnen worden gemaakt. In Duitsland en de Verenigde Staten werden terreinen aangeplant met Japanse duizendknoop om de grond te reinigen. De Japanse duizendknoop gebruikt gifstoffen als voedingsbron.
Het is dus niet allemaal kommer en kwel. Zo zou de Japanse duizendknoop groeien als een tierelier. In mijn directe omgeving ken ik al zeven jaar een 10 tot 20 meter lange concentratie van de Japanse duizendknoop in een veelal droogstaande greppel en het talud daarbij. Wel arme grond. Uitlopers van drie meter? Is te zien. Verlenging van die 10 tot 20 meter lange strook? Het gaat al aardig die richting op. Het voelt goed geen deskundige te zijn.
Japanse duizendknop in bloei. Foto gratis ter beschikking gesteld door iStock photo.com
Prima foto. Dank daarvoor.
Er is nog meer te vertellen over de Japanse duizendknoop. Internet is op dit onderwerp actief. Gemeenten geven advies op hun website. Ik krijg wel de indruk dat er gemeenten zijn waar het bestrijden van de Japanse duizendknoop op een laag pitje staat. Wil je deze duizendknoop serieus bestrijden, dan moet je erop zitten als een bok op de haverkist (er fel aan blijven werken).
U weet het intussen: Wel iets, maar lang niet alles is van mijzelf. Boeken, internet, krantenknipsels, natuurtijdschriften en het gesproken woord van natuurgidsen hebben het mij mogelijk gemaakt dit verhaal te schrijven. Misschien kunt u er uw voordeel mee doen.
's-Hertogenbosch, 4 oktober 2022
Piet Brugman
[email protected]
Posted by: |