Eerlijk is braaf. Van het Azolla-plantje had ik nog nooit gehoord. In een septembernummer van Elseviers Weekblad kwam ik in een artikel dit plantje tegen. Bij het woord ‘plant of plantje’ word ik belangstellend. Het Azolla-plantje is een kroosvarensoort. Steller van dit bericht wil de belangstelling van het Azolla-plantje bij u opwekken en met behulp van mijn weblog delen. Houd het in de gaten. Misschien wordt dit plantje nog eens heel bekend in de toekomst. U moet dan wel verder lezen. Eerst wat theorie.
‘Kroos’ is een waterplantje dat veelal bestaat uit een of meer drijvende blaadjes met een gering aantal wortels. Iets duidelijker: een eenjarig waterplantje dat drijft op het oppervlak van stilstaand of nagenoeg stilstaand water. ‘Kroos’ is ook een verzamelnaam voor verschillende soorten van kleine, veelal schijfvormige plantjes die tezamen het geslacht LEMNA uitmaken. (‘Kroost’ zijn je kinderen of je nakomelingen).
In de omgeving van Boskoop, Reeuwijk, Hazerswoude, Alphen aan den Rijn en Bodegraven, mijn geboortestreek, zag ik in mijn jonge jaren in veel sloten kroos op het water (drijven). Soms hele dikke op elkaar geplakte lagen. Een familielid uit die omgeving vertelde mij zojuist dat kroos daar nog steeds voorkomt. Maar minder heftig dan in de jaren vijftig/zestig van de vorige eeuw.
De daar voorkomende kroossoorten waren toen Bultkroos (Lemna gibba), Dwergkroos (Lemna minuta), Puntkroos (Lemna trisulca) en Kroosvaren (Azolla caroliniara). Let op de woorden Lemna’ (is kroos) en ‘Azolla’ (is kroosvaren).
Ik herinner mij nog dat het kroos, omdat de laag te dik was door snelle groei, vanuit een platte boot (een schouw) met een soort langetandenhark handmatig uit het water werd gevist. Als de schouw vol was werd het kroos ergens aan land gebracht, over het land uitgespreid en onder gespit of onder geploegd. Veelal handmatig. Kroos gaf goede bemesting. Zei men toen. Maar schijnt ook waar te zijn. Daarnaast groeit kroos, bij warm weer, als een tierelier. Bijna invasief.
Een Kroossoort op nagenoeg stilstaand water rechts tegen de rietkraag gefotografeerd in ‘s-Hertogenbosch. (Foto Piet Brugman nov. 2022)
Waar gaat het nu precies om? Ik wil naar het Azolla-kroosvaren. Maar nog even in Nederland blijven.
In Nederland kennen wij acht soorten kroos. In dit verband misschien even minder belangrijk. Zij maken deel uit van de eendenkroosfamilie. Daarom noemen ze deze Lemna- soorten bijna altijd ‘eendenkroos’ omdat eenden dit soort kroos eten, Kroos valt onder de waterplanten. Je hebt planten ín het water (gedeeltelijk onder en gedeeltelijk boven water), planten helemaal onder water (echt compleet ónder water) en planten óp het water (letterlijk). Tot zover kroos in Nederland.
Azolla (kroosvaren)
Afbeelding Azolla kroosvarens, namelijk Grote kroosvarens. Hier los van elkaar drijvende groen-rode waterplantjes.
Azolla (kroosvaren) bestaat uit groteren plantjes dan de eendenkroosplantjes (Lemna), met korte stengeltjes en dicht op elkaar geplaatste overlappende blaadjes. Het plantje is een oceaansediment. Sediment, afzetting of bezinksel is de benaming voor door wind, water en/of ijs getransporteerd materiaal. Dit drijvende kroosvarentje bestaat al meer dan 55 miljoen jaren en kan onder verschillende omstandigheden groeien. Mag ik ergens lezen.
De Azolla-plant kan het nieuwe gewas van de toekomst worden. De Azolla-plant haalt stikstof uit de lucht en niet uit de grond en produceert drie keer zoveel eiwitten als bijvoorbeeld mais.
Azolla (kroosvaren) is een geslacht met 9 soorten varens, te weten: (Azolla caroliana, A. cristato, A. circinata, A. filiculoides, A. japonica, A. microphylla, A. nilotica, A. pinnata en A. rubra uit de vlotvarenfamilie; de ‘varen’ drijft op water van sloten en grachten.
Het zijn kleine drijvende aquatische (behorend tot het water) varens. Hun kleine dakpansgewijs gestapelde plantjes lijken helemaal niet op de hier voorkomende varens. Azolla-kroosvaren is wereldwijd verspreid. Vooral in tropische gebieden; Afrika en Azië.
In Europa was slechts één soort ooit oorspronkelijk inheems (hoorde hier thuis), namelijk de Grote kroosvaren (Azolla filiculoides). Dat was wel 3 miljoen jaren geleden.
Azolla’s hebben een korte horizontale wortelstok (rizoom; heeft een horizontaal kruipend wortelgestel onder water). Ze zijn bedekt met kleine overlappende schubachtige blaadjes. De draadachtige wortels zijn tot 3 centimeter lang. De jonge blaadjes zijn groen. Onder stress, droogte, hitte of koude, verkleuren ze rood. Ze lijken echt op de in ons land voorkomende kroossoorten. Varens kennen wij over het algemeen als grotere rechtopstaande sporenplanten zoals de Gewone eikvaren, de Adelaars-, de Konings- en de Tongvaren.
Vermeerdering van Azolla’s vindt ook plaats door sporen; de mannelijke en de vrouwelijke. Een ingewikkeld verhaal. Maar het komt erop neer dat de sporen (zeg maar de zaadjes) op een bepaald moment in het water worden geloosd en met elkaar worden verenigd en de bevruchting plaats vindt. Best romantisch als je dat zo leest.
Azolla-soorten groeien in ondiep stilstaand of nagenoeg stilstaand water. Denk hierbij aan poelen, meren, sloten, oude rivierarmen en moerassen.
De al eerder genoemde Grote kroosvaren, is als fossiel (versteende rest) bekend in Europa. Ook in België en Nederland wordt vandaag-de-dag de soort meer en meer waargenomen. Ja, je kunt het spul hier gewoon kopen. Voor in de vijver. Daarbij gaat het om herintroductie uit Noord-Amerika. De Kleine kroosvaren (Azolla cristata) kan ook in Europa worden gevonden.
De Azolla-soorten leven in symbiose (de een heeft de ander nodig) met blauwalgen van een bepaald soort (Anabaena azollea) die onderdak vinden in de holtes van de blaadjes. Anabaena is in staat atmosferische stikstof te binden, wat de plant onbeperkte toegang geeft tot een essentiële voedingsbron. Daardoor kan de plant zich zeer vegetatief (ongeslachtelijke voortplanting) vermenigvuldigen en zelfs elke twee tot drie dagen in biomassa verdubbelen. Vooral bij warm weer.
Wegens het vermogen van de plant om stikstof te binden, wordt Azolla dikwijls gebruikt als meststof en als voedingssupplement in dierenvoeding.
In Noord-Vietnam en Zuidoost-China wordt de Azolla (pinnata) al eeuwen als meststof gebruikt in rijstvelden. Daarnaast verhindert het de groei van onkruid en ziekteverwekkende muggenlarven.
De Grote kroosvaren en enkele andere soorten, oorspronkelijk afkomstig uit Noord-Amerika, zijn wereldwijd verspreid geraakt als stikstofbron in de tuin- en landbouw.
Thecla Bodeweslezing
Het is scheepsbouwer Thecla Bodewes die in een lezing over technologie zegt dat de overheid gebruik moet maken van de innovatieve kracht van het bedrijfsleven. Innovatie is het vermogen van een organisatie om continu tot vernieuwingen te komen en deze op de markt te zetten. In die lezing, in z’n geheel op internet te vinden, bracht zij meerdere onderwerpen ter sprake zoals kernenergie, radioactief afval en CO2-uitstoot. Bij het laatste, CO2-uitstoot, brengt zij het kleine plantje Azolla ter sprake.
Zij zegt dat onderzoek heeft uitgewezen dat de Azolla-plant het nieuwe gewas van de toekomst kan worden.
Zoals in dit artikel al eerder genoemd: De Azolla-plant haalt stikstof uit de lucht en niet uit de grond en produceert drie keer zoveel eiwitten.
Thecla Bodewes, mag ik lezen, is expert op water-, data- en maritieme technologie. Sectoren die de basis vormen voor het bestaan, de veiligheid en de welvaart van ons mooie delta Nederland. Gebieden waarin Nederland voorop loopt als het gaat om kennis en innovatie.
Zij doet een oproep aan de politiek om die kennis te verzilveren en taboes te doorbreken.
‘Waar wachten we nog op’ zegt Thecla Bodewes. ‘Ga aan de slag zonder juridische en politieke belemmeringen met dit snelst groeiend waterplantje’.
Even voor de goede orde. Toen ik geboren werd wist ik niets. Nu weet ik iets meer. Maar alles geleerd van anderen, of van horen zeggen, van vertellen, van horen en zien en via internet. Daarom is nagenoeg niets van mijzelf. Ik verzamelde wat gegevens en probeerde er een aandachtsverhaal van te maken.
Het enige wat ik hier wil is voor in de toekomst aandacht vragen voor Kroos in het algemeen en de Azolla-kroosplantjes van mevrouw Bodewes. Zij immers zegt toch: dat Azolla-kroosvaren het nieuwe gewas van de toekomst kan worden. Opletten dus!
Gezegende Kerstdagen en een alleszins voorspoedig 2023. Aan mij zal het niet liggen. Aan U ook niet?
’s-Hertogenbosch, december 2022
Piet Brugman
[email protected]
Posted by: |